Có gì trên đời này khổ hơn một mình mình biết bí mật mà không thể giãi bày với ai? Huỵch toẹt ra cũng dở mà để đấy cũng không xong. Phải có cách nào đó để nói ra cho thỏa lòng mà vẫn phải đủ bóng gió để người không cần suy nghĩ cũng tự dưng hiểu được.
Chắc thế nên khi Beyoncé sau khi phát hiện ông chồng Jay Z mình ngoại tình, cô đã nghĩ ngay đến việc “Nếu đời cho ta quả chanh, thì ta phải vắt cho ra Lemonade”. Tự dưng lúc album Lemonade được phát hành, người kém tinh ý nhất cũng phải hiểu cô đã đau khổ để phải “vắt cổ Jay ra nước” như thế nào.
************
Trong bộ phim hoạt hình The Lion King là một trong những tác phẩm hay nhất đến giờ. Lẽ dĩ nhiên khi Walt Disney làm lại thành phim truyện, theo kiểu toàn CGI, chả khác quái gì một phim hoạt hình dựng bằng máy tính, thì tôi cũng đi xem thôi. Không kỳ vọng gì nhiều, phim vẫn không để lại ấn tượng gì với tôi, ngoại trừ ca khúc “Can You Feel The Love Tonight” do Beyoncé hát cùng Donald Glover (aka Childish Gambino). Đầu bài hát diễn ra khá êm tai. Thế rồi lúc vào điệp khúc lần 2 và lần 3, trong khi giọng Donald Glover vẫn tình tứ nhẹ nhàng, thì Beyoncé tự dưng vô cớ luyến láy uốn éo các nốt như thể cô sư tử cái Nala đang cuộn người quanh Simba vậy. Cách biến tấu của Beyoncé vô tình làm hỏng cả cảm xúc.
Tôi có lẽ thuộc số ít người thấy giọng của Beyoncé nghe nhức tai mỗi khi giọng cô rung ở các nốt cao. Tiếng hát của Beyoncé có một độ chói khi phô diễn ở dải âm cao vút, bắt đầu với đĩa đơn đầu tay “Crazy In Love” rồi cứ thế liên tục xuất hiện trong các album solo khiến tôi cảm thấy bứt rứt trong người, mãi cho đến khi tôi được nghe đĩa Beyoncé (2014), Lemonade (2016) và gần nhất là tuyệt phẩm Everything Is Love (2018) của cô và anh chồng Jay-Z dưới cái tên The Carters.
Chính vụ biến cố của Jay-Z đã làm thay đổi tất cả: định hướng, giọng hát và âm nhạc của Beyoncé.
Một tối tháng 5 năm 2014, sau buổi tiệc Met Gala, một đoạn clip từ camera trong thang máy ghi lại cảnh Solange, em gái của Beyoncé tung cước với Jay Z trong thang máy khiến cậu vệ sĩ của hai vợ chồng phải ôm Solange để can ngăn. Không một ai biết được lý do vì đoạn clip hoàn toàn không có âm thanh. Phải đến sau này câu chuyện mới vỡ ra là Jay Z bị lộ chuyện bồ bịch. Chỉ có điều trong đoạn clip đó, “chúa sơn lâm” Beyoncé lúc đó vẫn có vẻ điềm tĩnh lắm! Tôi biết đến Beyoncé từ thời nghe Destiny’s Child. Lúc đó nhóm nhạc R&B nữ này là một lựa chọn thay thế tạm ổn khi bộ ba ưa thích của tôi là TLC dừng hát sau cái chết của Left Eye. Nhạc của Destiny’s Child nghe khá hay với một số bản hit ổn dù là cả album thì không có chất lượng đồng nhất như thế.
Lối hát của mấy cô ca sĩ nhạc R&B lúc bấy giờ có một điểm chung là đều ở tông rất trầm. Destiny’s Child và Beyoncé cũng thế. Mấy bài “Bills, Bills, Bills”, “She Can’t Love You”, “Independent Women, Pt. 1” vì thế nghe trầm ấm và tình cảm lắm. Cả khi giọng cô lên cao ở “Survivor” cũng ở tầm dễ với mà không đòi hỏi người hát lên gân lên cốt. Thế rồi tự dưng trời xui đất khiến thế nào mà khi Beyoncé tách ra solo, nhạc của cô mất đi chất đặc sệt R&B của Destiny’s Child, thay vào đó là thứ nhạc hướng tới đại chúng, và cách hát của Bey cũng khác đi. Những cú nhấn ở nốt cao chót vót xuất hiện với tần suất nhiều hơn hẳn so với thời cô còn trong nhóm nhạc. Giọng cô khoẻ và tốt nên việc hát này không quá khó khăn với cô. Chỉ có điều, nó không hợp tai với (cá nhân) tôi vì có một thứ cảm xúc mà tôi không thể tìm được trong tiếng hát của Beyoncé nữa. Khác xa với thời của Destiny’s Child. Bẵng đi một thời gian, album Beyoncé (2014) tự dưng được phát hành một cách bất ngờ mà không có một chiêu marketing nào cả. Nếu như trước đó, album thứ tư có cái tên ngắn cụt lủn “4” được phát hành có đánh dấu một tư tưởng mong muốn làm một thứ nhạc bớt đại trà hơn, người ta cứ tưởng cô sẽ rồi quay lại âm nhạc cho số đông fan hâm mộ vì doanh số sụt giảm đáng kể của “4”. Thế rồi Beyoncé dường như vẫn kiên định đi theo con đường này.
Album cùng tên bất ngờ trở thành một tác phẩm xuất sắc của cô như để khẳng định thực tài của Beyoncé. Âm nhạc điện tử pha cùng R&B mang hơi thở mới chưa từng thấy ở nhạc của cô. Nó kỳ ảo mê hoặc qua âm thanh phiêu bạt của tiếng đàn synth và những hồi trống điện tử nhịp điệu nhát gừng trong bài “Haunted”, mà rồi vẫn giữ được chút gia vị funky ở “Blow”. Ờ thời điểm này, Beyoncé đã có cô con gái đầu lòng với Jay Z. Tôi đọc khoa học có nói là người phụ nữ sau khi mang thai và đẻ con, giọng họ bị kéo tụt xuống một vài nốt. Có lẽ vì thế, ở album này, cách hát của Beyoncé đã khác nhiều. Không còn mấy đoạn thánh thót gây bứt rứt cho đôi màng nhĩ của tôi nữa. Thay vào đó là sự “già dặn” hơn trong giọng hát. Trong bài “Partition” quãng giọng của Beyoncé quay lại thời Destiny’s Child. Những đoạn mà cô có hát cao hơn như trong “No Angel” thì cách thể hiện cũng được thay bằng giọng giả thanh nhẹ nhàng có phần thều thào. Quan trọng hơn là cả khi cô cố tình thều thào, giọng hát và nhạc của cô giờ đã tràn đầy cảm xúc. Cứ tưởng việc sinh con đã đủ giúp Beyoncé khai thác một chương mới của cuộc đời theo hướng đằm thắm hơn. Nhưng rốt cục cú sốc bị anh chồng rapper nổi tiếng cắm sừng lại là cú hích lớn nhất, giúp cô khai thác được các ngóc ngách tài năng ẩn dấu bên trong. Tôi nghĩ theo cách hiểu đơn giản. Jay Z đã vô tình đánh thức vị “chúa sơn lâm” bên trong cô vợ “hiền”, mà giờ tôi sẽ gọi là “vua sư tử Bey”. Album Lemonade sau đó là kết quả của sự vùng dậy này. Thâm thuý cái là “vua sư tử Bey” không cần nói nhiều, không lên báo chí, mạng xã hội hay quay clip để tố chồng, cô chỉ lẳng lặng cho ra đĩa Lemonade với những lời trách móc đầy ẩn ý. Album Lemonade này được tán dương như một tuyệt phẩm hay nhất từ trước đến giờ. Cả đến Adele khi thắng Bey để nhận giải Grammy Album của Năm, Adele vẫn phải phát biểu là đĩa Lemonade này xứng đáng chiến thắng đó hơn.
Cá nhân tôi thấy cái đáng nể của album này là sự đa dạng về âm nhạc và sự phối hợp tài tình của Bey với các nghệ sĩ theo các dòng nhạc khác nhau. Bất ngờ lớn nhất phải kể đến bản “Don’t Hurt Yourself” với Jack White, một nghệ sĩ R&B phối hợp với nghệ sĩ thể loại Garage/Blues Rock. Lần đầu nghe nhạc của Bey được mở đầu bằng cú hi-hat vào nhịp, rồi tiếng guitar khàn đánh ngắt tiếng, tôi không biết cô sẽ xoay sở thế nào. Nhưng Bey rất tinh ý khi xen kẽ vào tiếng hát thở ra “ahhh” kéo người nghe về lại những nét đặc trưng của Bey. Giọng cô khàn hơn bao giờ hết và cách thể hiện giai điệu bài hát rất hay và hoà hợp với tiếng đàn được tạo ra bởi Jack White. “Who the fuck do you think I is? / You ain't married to no average bitch boy / You can watch my fat ass twist boy / As I bounce to the next dick boy” Bạn nghe thấy gì không ạ? Bey dùng ngôn từ nhạy cảm “fuck”, “bitch” và “dick” đấy. Giống như trước đó Bey đã tự nhận mình là “con rồng phun lửa”, là “sư tử Hà Đông” trong đoạn “I am the dragon breathing fire / Beautiful mane I'm the lion / Beautiful man I know you're lying”, cô có thể ngửi được mùi lừa dối của tay chồng sát gái, và cô nhắc lại với Jay Z rằng cô không phải là “một con đàn bà tầm thường” / “average bitch”, nên những gì Jay làm cô cũng có thể trả đũa dễ dàng. Một hình ảnh người phụ nữ thành đạt và tự lập được Bey nhắc lại trong ca khúc “6 Inch” hợp tác với The Weeknd mang một màu sắc ma quái. Giọng hát của Bey do đó cũng có độ lè nhè hơn tiếng hát trong trẻo ngày xưa. Bài “Daddy Lesson” cũng là thử nghiệm lạ lùng khi Bey hát dòng nhạc Country. “My daddy warned me about men like you / He said, "Baby girl, he's playing you, he's playing you (Ooh) / ‘Cause when trouble comes in town and men like me come around" / Oh, my daddy said shoot (Yee) / Oh, my daddy said shoot (Yee-haw)” Trong một không khí âm nhạc của miền viễn Tây, Bey kể về tuổi ấu thơ với người cha, được ông dạy dỗ, chỉ bảo, rằng ông đã từng cảnh báo với cô về những gã đàn ông trắc tán như chính cha cô và sau này là Jay Z. Còn gì bằng khi dằn mặt chồng bằng hình ảnh của ông bố vợ, Bey đã rất khôn khéo đưa đẩy các hình ảnh, câu chuyện vào trong album Lemonade này.
Ca khúc hay nhất của đĩa, “Freedom” được cô kết hợp với Kendrick Lamar. Giọng hát của Bey trong bài này hay hơn bao giờ hết. Trên nền nhịp trống hào hùng, tiếng keyboard ma mị, cô cất cao giọng: “Freedom / Freedom / I can't move / Freedom, cut me loose / Singin', freedom / Freedom / Where are you? / ‘Cause I need freedom, too”. Đã là anh em trong nghề, lẽ dĩ nhiên Kenny không muốn bêu xấu đàn anh làm gì. Do đó phần lời rap của anh nhắm tới sự phân biệt chủng tộc in sâu trong xã hội nước Mỹ. Ở đây, tôi cũng không muốn đào sâu đến những lớp nghĩa về sự phân biệt chủng tộc trong lời của Kendrick Lamar, sự thiệt thòi của người phụ nữ da màu khi ở tầng lớp bị coi thường nhất của nước Mỹ trong đoạn lời của Bey. Tôi cũng không quá quan tâm đến chuyện showbiz của việc Jay-Z ngoại tình với ai. Nhưng cái tôi thấy thú vị là chính câu chuyện này là cú thức tỉnh cho cả hai con người, mà trong bài viết này, Bey đã vươn tới một tầm cao mới trong làm nghệ thuật. Từ album Beyoncé vốn đã rất hay rồi, với Lemonade, Bey chứng tỏ một điều rằng với thứ âm nhạc phù hợp, cả khi nó có đa dạng đến đâu thì cô đều tìm được lối thể hiện giọng hát rất riêng cho từng ca khúc và một điểm chung là chúng đều chứa đựng cảm xúc thực sự, kể cả đó là vứt bỏ hình ảnh cô gái hiền lành để sẵn sàng có những từ ngữ chửi thề trong lời bài hát. Không dừng ở đó, Bey tiếp tục đạt tới đỉnh cao mới trong album Everything Is Love, thu âm chung với Jay Z như một lời khẳng định về sự vị tha của cô và việc hàn gắn tình cảm giữa hai vợ chồng. Ở đĩa này, Bey nửa hát nửa rap một cách điêu luyện. Nghe cô lướt giọng nhẹ nhàng trên các bản beat kể cả đó là bản beat R&B sexy như “Summer”, cho đến thể loại Trap ngầu như “Apeshit”, hay sâu lắng như “Friends”. Bey cân được tất!
Dù là sau đó bản cover bài hát kinh điển “Can You Feel The Love Tonight” trong phim The Lion King mà tôi có nói ở trên không được Bey thể hiện hay cho lắm, tôi tin là cô cũng đã tìm được hướng đi phù hợp lâu dài cho âm nhạc của mình. Chắc qua sự cố này, chồng của Bey hẳn cũng học được bài học quý giá. Đó là đừng có đánh thức “vị chúa sơn lâm” trong cô. Cứ nhìn hình bìa của đĩa Lemonade thì biết, Bey mặc chiếc áo lông cúi đầu xuống che khuôn mặt như dáng một vị vua sư tử đang chuẩn bị trỗi dậy. Để rồi sau đó sang tới bìa đĩa Everything Is Love, cô “sư tử” đó đang lạnh lùng cạo đầu ông chồng.
“And we still got love for the streets (oww!)” Tiếng gầm “oww” của Bey ở cuối điệp khúc bài “713” trong album đó là sự khẳng định quyền lực của một “Lion King” mới. Hẹn gặp lại! Kroon