“Tôi muốn kiếm một thày luyện giọng để có thể làm được nhiều thứ hơn chỉ là rap. Tôi không định hát, nhưng cái tôi muốn thì nó phải hơn cả chuyện một kẻ chỉ biết đọc rap”.
Đó là những lời chia sẻ của rapper Isaiah Rashad về con đường tìm kiếm một phong cách khác biệt của riêng anh khi sáng tác các nhạc phẩm Hip Hop.
Isaiah Rashad là một trong những nghệ sĩ được ký với hãng ghi âm TDE, nơi hội tụ của nhiều nghệ sĩ trẻ tài năng như Jay Rock, Schoolboy Q, SZA và không ai khác, Kendrick Lamar, người mới rời TDE sau khi phát hành album Mr. Morale & the Big Steppers vào năm 2022. Thế nên cũng không lạ gì nếu sự kỳ vọng lớn lao đặt vào những người như Isaiah Rashad, nhất là sau khi anh này phát hành album đầu tay tuyệt hay, Cilvia Demo (2014). Trên đà từ bệ phóng vững chắc như vậy, đúng ra Rashad phải nhanh chóng trở thành một trong những rapper giỏi nhất thế giới, thế nhưng, vì số lượng nhạc phẩm phát hành quá nhỏ giọt so với những đồng môn, đa phần mọi người sẽ quên mất thị trường đã từng có một tài năng tiềm ẩn như anh.
May thay có hai điều xảy đến với Rashad, một là anh vẫn được hãng ghi âm cho thêm cơ hội làm lại cuộc đời cả khi đã dính dáng vào nghiện ngập để rồi bỏ bê chuyện làm nhạc, và hai là dù số lượng nhạc phẩm còn ít, nhưng chất lượng của từng album đều để lại ấn tượng mạnh mẽ đến người nghe nhờ chất lượng của chúng.
Đôi tai nhạy về nhạc của Isaih Rashad giúp anh lựa chọn những bản instrumental phiêu mượt vô cùng ấn tượng. Cộng với khả năng viết lời và thể hiện chúng đầy tính độc đáo, Rashad có thể rap một cách dễ dàng trên mọi thể loại beat, mặc dù thực tế chúng đòi hỏi rất nhiều kỹ thuật đằng sau đó. Và một trong số đó phải kể đến chính là lối sử dụng cao độ và hòa âm đầy hiệu quả và ấn tượng.
Cao độ trong âm nhạc có giai điệu là thứ rõ nét và cực kỳ quan trọng. Sẽ có những nghệ sĩ mà nốt nhạc cả khi luyến láy thì họ càng phải hát cực kỳ chính xác, ví dụ như Marvin Gaye hay Aretha Franklin, nhưng cũng có những nghệ sĩ mà giai điệu chuẩn chỉnh lại không quan trọng bằng lời hát hay phần nhạc cụ đầy tính thể nghiệm, giống như Bob Dylan hoặc Tom Waits.
Còn với nhạc Hip Hop, lời rap được đọc nên tính nhạc của nó rất ít, mà thiên nhiều về nhịp điệu. Thế nhưng, khi những rapper đưa vào những yếu tố cảm xúc ở cách đọc rap, thì bỗng dưng, cao độ trong đoạn rap bỗng trở nên rõ nét. Tôi đã từng thử tập rap bài “Lose Yourself” của Eminem trên nền instrumental thì riêng phần hook sẽ rất khó để rap ở tông giọng vừa phải vì nó sẽ tạo cảm giác “ngang” tai như khi bạn hát sai lệch tông một bài hát. Đó là vì những nốt nhạc mà các nhạc cụ chơi rõ nét và đập mạnh vào mỗi phách chính ở đoạn hook vô hình trung đã ấn định cao độ cho những từ nhấn ở đoạn lời “Lose yourself in the music, the moment …” khiến cho bạn hoặc phải rap ở giọng cao giống như Eminem, còn nếu không phải hạ giọng hẳn xuống một quãng 8 và như thế sẽ mất đi khí thế của bài.
Đây chính là lý do mà nhạc Hip Hop càng ngày càng mang nhiều tính “nhạc” hơn do các rapper tìm tòi các lối thể hiện lời rap. Isaiah Rashad cũng vậy! Là một rapper đến từ Miền Nam nước Mỹ, cao độ và hòa âm trong nhạc của anh là một điều dễ hiểu, bởi yếu tố giai điệu trầm bổng có thể tìm thấy trong nhạc Goodie Mob, OutKast và UGK, những đàn anh đồng hương của Rashad.
Trong bài “Cilvia Demo” ở album cùng tên, đoạn rap của Rashad có câu: “She (1) understands her (2) selection, (1) advance her (2) affection / And fears my (2) rejection…”. Thường các rapper sẽ nhấn âm ở những đoạn gieo vần, và việc nhấn âm đó đa phần sẽ đẩy cao độ của giọng điệu lên cao hơn so với các từ được rap khác. Trong câu trên, Rashad cũng làm như vậy khi anh nhấn âm ở các cụm âm vần số (1) và số (2). Nhưng cách anh làm còn hay hơn nữa khi kiểu phát âm bè tiếng và dài hơi hơn ở cụm (2), đặc biệt với từ “selection” và “affection” khiến cho âm “-tion” nghe đồng âm với âm “-stands” và “-vance” trong cụm (1), và thế là các đoạn trên nghe giống như chỉ gieo đúng 1 âm vần xuyên suốt.
Lối rap điều chỉnh cao độ trong các âm vần như nói ở trên là cách làm phổ biến trong Hip Hop, giúp cho phần rap có sự trầm bổng lên xuống về cao độ và hấp dẫn cho người nghe. Có điều đa phần các rapper sẽ sử dụng lối nhấn âm này xuyên suốt cả một verse nên thường sự lên xuống cao độ đó sẽ lặp và dễ đoán. Nhưng Isaiah Rashad trong chính verse 1 của bài “Cilvia Demo” đã liên tục thay đổi cao độ của các câu rap của mình, rồi thay đổi cả nhịp độ, biến tấu giống như một thứ nhạc cụ đang chơi cùng ban nhạc vậy. Đây nhé, ngay trong đoạn đầu tiên: “Who's that creepin' through the city in that dark ass tint / Misdemeanor on the way yo / I slide in my rimless Bentley, no tights, I'm gymnast / Bending blocks, my world of Legos”, Rashad lên giọng cao hơn hẳn khi rap đến câu “I slide in my ….” và sau đó kéo trễ các từ theo những chùm nhịp lẻ liền sau đó khi rap “…rimless Bentley, no tights, I'm gymnast / Bending blocks, my world of Legos”. Miễn bàn tới đoạn hook mà Rashad hát nhiều hơn đọc rap, tôi rất thích khi anh có những kiểu đưa âm điệu ngân nga rất nhạc như cách kéo dài từ “child” và “wile’” trong câu “I got plans to be that n****, I know you met him as a child / He gave you 10 bones, don't sweat it, don't wile'”.
Một kiểu khác trong cách làm nhạc Hip Hop của Rashad là anh thu âm các track vocal đè lên nhau, nhưng không phải trên cùng một cao độ để tạo độ dày cho giọng rap, mà là ở hai cao độ khác nhau, gần giống như kiểu rap bè mà nhóm Bone Thugs-N-Harmony thu âm. Trong bài “R.I.P. Kevin Miller”, hai lớp vocal chính của Rashad, một ở dải trầm, một ở dải cao, chạy song song cùng nhịp độ. Hay ở chỗ là ngoài đa phần các đoạn giọng rap của anh cách nhau một quãng tám, có những lúc sự lên xuống của hai lớp vocal đó hơi lệch đi, tạo ra một phần hòa âm đầy thú vị. Tương tự như vậy, bài “Banana”, phần bè cao mà Rashad thu âm còn tạo sự đối lập không chỉ ở cao độ, mà còn cách thể hiện rõ nét về giai điệu nhạc hơn bè trầm. Hoặc với “Menthol”, phần bè phụ đằng sau được làm nhòe tiếng, nhưng thay vì đọc cùng đoạn lời song song với vocal chính, nó có phần ngẫu hứng và biến tấu khác hơn cả về nhịp lẫn ca từ.
Kiểu nửa rap nửa hát giờ đã trở nên phổ biến trong nhạc Hip Hop – một thể loại nhạc từng chỉ chú trọng vào nhịp điệu flow và nội dung. Nhưng khác với lối bè không cần chuẩn chỉnh về hòa âm (nếu so với hợp âm trong đoạn beat) của Bone Thugs-N-Harmony, và khác với lối ngân nga nhiều lúc lạc điệu như Kid Cudi, Isaiah Rashad khôn khéo khi chọn lời rap của anh lúc nào cần thiên về nhạc điệu, lúc nào cần trung tính về cao độ nhạc. Mỗi khi anh chọn lối rap có tính nhạc hơn, thì đa phần chúng nghe rất hợp với đoạn instrumental đằng sau. Ví dụ như bài “Ronnie Drake” có SZA tham gia cùng, ở phần lời cuối verse 2, để tăng tính hiệu quả trong cách thể hiện những ca từ sắc lẹm kể về lịch sử và thực tại của người da màu sống ở nước Mỹ: “Came a long way from a boat and an auction / Now, we got names and a vote, then a coffin / Ain't shit change but the coast we adopted / Little Black children, you can call me "that n****", n****”, những từ Rashad nhấn mạnh như “auction”, “coffin”, “”that n****”, n****” đều ở những cao độ ngang bằng với tiếng đàn synth chơi ở đằng sau.
Ở album thứ hai, The Sun’s Tirade, người nghe tiếp tục được thưởng thức cách thể hiện lai giữa rap và hát, với lối hát nhiều hơn chút, như trong bài “4r Da Squaw”, trong đó những nốt nhạc Rashad hát đều chuẩn đúng với hợp âm của bài. Để tạo sự thay đổi, nửa đầu verse 2 của bài, anh lại giảm bớt tính nhạc của lời rap, nhưng chọn nhấn âm và ngưng lại một nhịp ở những từ viết hoa trong câu sau: “I got a dollar and A (Ooh), stop in KanSAS (Ooh) / Toto to do or do not, do not forget me / I been wilding, SanTA, pop-and-rock 'EM / Lord, forgive 'em for the talcum powDER / Alright, now stretch IT (Oh), bless IT (Ooh) / Bless it, my brother and his reCORD / On the reCORD, for the reCORD, hey / And play it back 'cause they respect US”. Nếu bạn để ý, đoạn lời trên có những từ mà trọng âm đáng nhẽ phải nhấn ở âm đầu khi phát âm thì Rashad lại đảo ngược để tạo sự kích thích trong âm sắc với não bộ người nghe.
Khác với album đầu không có nhiều nghệ sĩ lẫn rapper tham gia cùng, từ đĩa thứ hai này, Rashad bắt đầu để ý đến những bản beat phù hợp với “khách mời” của mình hơn. Như trong “Wat’s Wrong” cùng Kendrick Lamar, bản beat anh chọn có hẳn khúc tắt hết nhạc để Kendrick có thể rap acapella trong một khuông nhạc. Còn về phía mình, Rashad, chọn kiểu đổi giữa hai giọng trong cùng một verse, giống như cách ông anh Kendrick thỉnh thoảng vẫn sử dụng.
Còn với “Tity And Dollar”, phần beat có tiếng huýt sáo nhẹ cực hay và nhịp trống dàn trải để nhiều khoảng lặng về nhịp để cả Isaiah Rashad, Jay Rock cùng Hugh Augustine dễ chọn lối flow cho riêng mình. Chính thế nên với vai trò “chủ nhà”, đoạn rap của Rashad được tự nhiên và thoải mái hơn hẳn khi anh vừa rap kiểu trầm bổng, vừa rap với nhiều giọng khác nhau, và cũng vừa rap theo các nhịp điệu flow biến đổi, tất cả trong cùng một verse.
Cách tiếp đón “khách mời” bằng những “bữa tiệc âm nhạc” phù hợp khẩu vị của họ tiếp tục được Isaiah Rashad thực hiện một cách kỹ lưỡng hơn trong album thứ ba, The House Is Burning. Đó là âm thanh Neo-Soul của Smino trong bài “Claymore”, phần beat phong cách Trap Music của Lil Uzi Vert trong bài “From The Garden”, âm sắc đầy tâm trạng của 6LACK trong bài “Score”. Và như vậy, sự đa dạng trong phần nhạc instrumental của các con beat mà Rashad chọn, chỉ càng cho thấy tài năng biến tấu về cách thể hiện lời rap của anh giỏi đến chừng nào.
Kể từ Cilvia Demo, cho đến giờ Rashad mới chỉ phát hành được thêm có The Sun’s Tirade (2016) và The House Is Burning (2021). Ba album trong khoảng thời gian gần 10 năm, trong khi những nghệ sĩ khác đều có số lượng phát hành với tần suất một album / mixtape tung ra trong khoảng 1-2 năm. Âu cũng là tại cái tội nghiện ngập, thứ khiến anh suýt bị hãng ghi âm TDE đuổi thẳng cổ. Và với những fan yêu nhạc Hip Hop, không mấy ai còn ngóng tới cái tên Isaiah Rashad, trong khi hàng năm có biết bao nghệ sĩ mới xuất hiện lấn sân những nghệ sĩ cũ, chứ đừng nói đến những nghệ sĩ dần bị lãng quên như Rashad.
Thế mà anh vẫn biết cách làm mới chính mình, và tiếp tục gây bất ngờ, cả với những fan trung thành nhất. Nếu như trong Cilvia Demo, anh có những cách thay đổi cao độ giọng độc đáo, cũng như phần rap bè, rồi tới The Sun’s Tirade, anh lại thể hiện khả năng rap có giai điệu đúng theo tông nhạc, thì qua The House Burning, Isaiah Rashad còn gì để làm mới nữa?
Vẫn lại là chủ đề về cao độ và hòa âm. Bài “Darkseid” mở đầu bằng chính hai phong cách thay đổi cao độ và hòa âm hai bè vocal, gợi nhớ cho người nghe về thời kỳ Cilvia Demo. Kiểu giọng chill với cách dẫn dắt flow phức tạp lúc nhanh lúc chậm nhưng đầy uyển chuyển trong bài nhắc mọi người nhớ rằng Rashad có đầy đủ tố chất để thành một trong những rapper giỏi nhất hiện tại, nếu anh dành thời gian và tiếp tục phong độ này để chứng tỏ bản thân qua nhiều tác phẩm hơn. Thứ mới mẻ hơn trong bài này là kiểu rap nhẹ và nhỏ dần ở một số câu của Rashad, như cách các nhạc công chơi đàn theo kiểu fade out.
Cách rap này cũng được thể hiện trong phần verse của bài “All Herb” qua lối phát âm các từ cực nhẹ, vừa bẻ tiếng trong cách phát âm, mà cũng lại tạo độ phiêu của chính không gian bài hát.
Có điều rõ rệt hơn nữa của kiểu rap này phải là đoạn hook trong bài “RIP Young”, khi anh rap:
“Bitches say that I'm a cool cat, fuck that
Tell them bitches I'm a Top Dawg, get shot
Roll the window, let the propane outside
Bunch of n****s doin' donuts (Yeah), yeah
Got the money in a headlock, big dog
Every time we hit the red lights, just shine
It ain't nothin' but a good day, don't die
They ain't teach 'em how to pump fake, big shot”
Sau phần verse mà Rashad cố tình “đọc lời” theo một âm ngang bằng, không có nhiều điểm nhấn về cao độ thì đến đoạn hook, anh tạo sự tương phản khi giảm cao độ và nhỏ dần đều về cuối.
Đây chính là kiểu rap theo lối Mumble khi các âm chữ về cuối bị chìm dần hòa vào với nhạc. Nhưng Rashad thể hiện sắc nét hơn nhờ lối gieo vần siêu đẳng, flow mượt, phát âm vừa đủ rõ nghĩa, và quan trọng là mọi âm điệu, thay đổi cao độ đều đa dạng không bị theo một lối mòn dễ đoán.
Trong đĩa nhạc này, Rashad cũng hát nhiều hơn. Khả năng cảm âm tốt cho phép anh hát đúng nhạc và đủ hay mà không cần bất kỳ trợ giúp nào của autotune. Đã thế, kỹ thuật kiểm soát giọng điêu luyện cho phép Rashad có thể chủ động đưa đẩy phần lời thiên nhiều về “đọc” hoặc thiên nhiều về “hát”.
Cùng là biến đổi cao độ, nhưng trong bài “Don’t Shoot”, ở verse 1, rõ ràng lời rap của Rashad chỉ như thay đổi cao độ của lời “đọc”, thì đến verse 2, giọng anh ngân nga nghe như đang “hát”, đủ rõ nét để có thể thể hiện đoạn giai điệu đó trên một bản nhạc.
Ở bài “Headshots (4r Da Locals)”, bên cạnh đoạn verse 1 lai giữa lời rap và tiếng hát mềm mượt, và verse 2 có kiểu lặp từ như tiếng vọng echo, là đoạn hook vừa rap vừa hát, hòa âm bè với giọng nữ giới nghe cực mềm tai, giống như chất Hip Hop Miền Nam mà ta có thể nghe trong các album của nhóm CunninLynguists.
Hoặc như bài “Wat U Sed”, cũng là kiểu giảm cao độ dần đều ở mỗi câu, Rashad thêm tính nhạc vào khi các từ đầu anh “hát” ở một nốt nhạc cao (mà tôi tô đậm phía dưới) ngang bằng với tiếng đàn keyboard ngân dài phía sau, nhưng sau đó giảm xuống tầm trung khi nhấn vào từ nằm ở giữa câu (mà tôi gạch chân dưới đây):
“Bitch, can I break you off? Trunk wavin' at the mall
Hoes on your side of town hate when they ain't involved
Geeked on my brudda pack, beat and I'm overcharged (Yeah)
Hurt, what I'm servin' in it, spread like the word of God
Fuck what a n**** do, reach for some inner peace
Geeked on my side of town, dope when I'm slidin' down”
Cuối cùng, tính nhạc rõ nét hơn cả thể hiện trong bài “Score” cùng với 6LACK và SZA. Giọng “hát” của Rashad có chất soulful lướt nhẹ cùng với SZA, nghe mượt gần giống như màn song ca trong một bài R&B vậy.
Kể ra lối rap pha hát của Isaiah Rashad không dễ bị nhầm với nhạc của Kid Cudi hay Drake, bởi sự phức tạp trong nhịp điệu, mật độ từ trong câu dày và tỷ lệ câu từ được “đọc” vẫn nhiều hơn “hát”. Cách Rashad sáng tác lời vẫn đầy sự trau chuốt về kỹ thuật gieo vần và ý nghĩa nội dung, giống như những đoạn lời rap phức tạp của những rapper tài năng siêu đẳng khác.
Nhờ đó, Isaiah Rashad vẫn giữ vị trí vững vàng cho riêng anh trong thế giới Hip Hop rộng lớn có sự đào thải khốc liệt.
Ở track đầu tiên, “Where U At?” trong album The Sun’s Tirade, đó là một bản skit ghi âm voicemail của Dave Free, đồng chủ tịch của hãng ghi âm TDE. Trong phần thư thoại đó của Dave có đoạn:
“Ây cu. Cậu biết mấy tháng Ba, tháng Tư, tháng Năm, tháng Sáu, tháng Bảy và chuẩn bị tháng Tám nữa, chúng có điểm gì chung không? Đó chính là tôi vẫn chưa có được album mới của cậu đó. Tại sao vậy? Tôi không thể hiểu cậu nghĩ trong đầu cái gì… Cậu có biết mọi người bật suốt album trước của cậu (Cilvia Demo). Vậy cậu không muốn tung ra nhạc mới nào ra ư? Cậu không quan tâm người ta ngoài kia muốn nghe nhạc mới của của cậu ư? Cậu giỏi vậy ư? Hả?”
May là Isaiah Rashad giỏi đến như vậy. Bởi chắc chắn là nếu chỉ một bước hụt nhỏ hoặc một sản phẩm nhạc ở mức độ trung bình khá được tung ra sau mỗi khoảng thời gian chờ đợi lâu đến vậy cũng đủ gạch tên Rashad khỏi thị trường Hip Hop. Cả ba album đã phát hành chính thức của anh, Cilvia Demo, The Sun’s Tirade và The House Is Burning đều được đánh giá cực cao nhờ vào chất lượng được Rashad mài dũa trong từng track nhạc, từng câu rap, từng âm vần, và thậm chí âm sắc của từng từ, từng chữ, mà trong đó cao độ và hòa âm chính là những yếu tố đóng góp mang đặc trưng riêng ở âm nhạc của anh.
Hẹn gặp lại!
Kunt