Tại sao Nate Dogg là “Vua của Hooks”?

Nate Dogg ra đi quá sớm. Anh mất khi mới ở tuổi 41 sau mấy lần trải qua cơn đột quỵ. Trên tấm bia mộ của anh có ghi:

In memory of Nathaniel D. Hale Beloved Son, Brother and Father NATE DOGG “King of Hooks” Trong giới Hip Hop, số nghệ sĩ từng tham gia hát các câu hook của bài rap thì nhiều vô kể. Nhưng Nate Dogg nổi bật lên là người mang tới dấu ấn cực rõ nét trong cách thể hiện ở bất kỳ bài rap nào có anh góp giọng. Dầu rằng anh đã có trong tay 1 album chung với nhóm 213 (cùng với người anh em họ Snoop Dogg và anh bạn Warren G) và 3 album solo ở tuổi đời ngắn ngủi của mình (trong đó đĩa Music & Me thực sự xuất sắc) nhưng người ta lại nhớ tới anh qua vô số track của nhiều rapper khác nhau mà Nate Dogg tham gia cùng, với biệt danh “hook man” hay danh hiệu “Vua của các đoạn Hook”. *** Đầu tiên chúng ta cùng nói qua về tầm quan trọng của câu hook (dịch nôm na là “điệp khúc”) trong một bài rap. Một bài rap tuyệt đỉnh chưa chắc đã cần đến câu hook khi mà phần lyrics và flow đã đủ chất. Một số ví dụ như bài “Paid In Full” của Rakim & Eric B, “All Caps” của MF DOOM, “Rewind” của Nas hay “Kill Jay Z” của Jay-Z. Nhưng không phải ai cũng làm được như vậy và không phải lúc nào các rapper cũng rập khuôn cấu trúc “không câu hook” đó. Bởi vì một câu hook hay chắc chắn là một thứ gia vị tốt, tương tự như một “con” beat ngon lành. Nếu như beat giống cách trình bày món ăn hấp dẫn đẹp mắt thì câu hook là thứ giúp đọng lại hương vị riêng khó quên. Đoạn hook có thể được thể hiện bằng một đoạn rap có tính lặp và cách gieo vần thật kêu (như Eminem với “Lose Yourself”), hoặc đoạn hát (như Kanye West là bậc thầy trong sample những câu hát giai điệu Soul cực hay giống trong “Never Let Me Down”), hoặc nửa rap nửa hát (như Drake làm rất giỏi trong các bài rap của anh, ví dụ “Practice”). Khi nghe một bài rap mới, kể cả với người nói tiếng Anh bản địa, và đặc biệt với những ai ít nghe Hip Hop, câu hook chính là thứ thu hút sự chú ý với đôi tai. Đúng như cái từ “hook” đó, đoạn lặp kéo dài khoảng 4 khuông nhạc hoặc 8 khuông nhạc như cái “móc câu” kéo sự quan tâm của người nghe. Các bạn tưởng tượng, mấy anh chị rapper như người đi câu cá, để thu hút và dễ câu được nhiều fan âm nhạc, họ cần thả “thính” và “mồi câu”. Và Nate Dogg chính là loại “thính” thượng hạng nhất bấy giờ.

Hát tại nhà thờ từ nhỏ, Dogg có cơ hội rèn luyện kỹ thuật tốt. Ngoài ra anh còn sở hữu một chất giọng lạ, nhất là nếu so với các nghệ sĩ hay tham gia phần hook. Tỷ như Akon và R. Kelly đều sở hữu chất giọng cao và “điệu đà” của dòng nhạc R&B. Còn Dogg có chất giọng trầm ấm, với độ rung ở mỗi âm khi hát rất tốt, làm cho đoạn nhạc đủ màu sắc trong giai điệu cả khi các quãng không lên xuống quá nhiều. Giọng anh mượt mà nhưng lại vẫn có cái gì đó “máu lạnh” trong đó giống một gangsta dẻo mỏ trong ăn nói nhưng khi phải ra tay thì không do dự. Nhờ thế, kiểu giọng của Nate Dogg lúc đó hợp dòng nhạc G-Funk từ West Coast vô cùng. Thời kỳ Hip Hop từ West Coast bắt đầu nổi lên, việc đưa ca sĩ vào đoạn hook của một bài rap trong dòng nhạc Hip Hop nói chung, mà còn là ca sĩ nam, vẫn còn hiếm. Cảm giác cái “nam tính” của Hip Hop vẫn còn quá khác biệt với phần “nữ tính” của nhạc R&B. Nhưng Nate Dogg là ngoại lệ.

Lần đầu xuất hiện trong album The Chronic của Dr. Dre, anh được giao nhiệm vụ hát kết bài phần outro của “Deeez Nuuuts”. Dogg hát: “I can't be faded I'm a n**** from the motherfuckin' street”

Với quãng âm cao, giọng anh hát rất mượt nhưng đằng sau nó, đoạn lời của Dogg không “nữ tính” tẹo nào khi lời hát đầy tiếng chửi thề. “I heard you wanna fuck with Dre You picked the wrong motherfuckin' day Here we go, toe-to-toe, blow-for-blow Let me know if you think you can fade Death Row”

Cách dùng nhiều từ láy âm, “go”, “toe”, “blow”, “know”, “Row”, trong câu, luyến láy nhanh, không quá nhiều biến đổi ở giai điệu, gần như nửa rap nửa hát chính là yếu tố thứ hai làm lối hát của Nate Dogg rất hợp nhạc Rap, đặc biệt kiểu beat chill ngầu của West Coast. Nhờ vậy, câu hát của anh là sự cân bằng giữa “nữ tính” và “nam tính” của hai loại nhạc, tạo thành dấu ấn “Nate Dogg”. Từ đó, giọng hát của Nate Dogg trở thành một âm sắc quan trọng của dòng G-Funk. Sau đó trở đi, Dogg xuất hiện trong vô số các bài rap của nhiều rapper khác nhau và tham gia ở phân đoạn khác nhau trong bài rap. Như ở bài “Ain’t No Fun” với Snoop Dogg, anh được giao nhiệm vụ hát verse thứ nhất. Chỉ loanh quanh mấy hợp âm mà Nate Dogg nghĩ ra đủ cách tạo giai điệu ở verse đầu, mà vẫn lại khác hẳn phần hook về sau. Hát hò ngọt ngào là thế, nhưng nội dung thì vẫn nhạy cảm như là: “When I met you last night, baby Before you opened up your gap I had respect for you, lady But now, I take it all back 'Cause you gave me all your pussy And you even licked my balls”

Ngôn từ nghe thì giật mình đấy nhưng chúng lại đầy dí dỏm hóm hỉnh qua giọng hát ngọt như mía lùi. Giờ các bạn đã nhận ra điểm khác biệt của anh so với các ca sĩ hát hooks khác chưa ạ? Đó là Nate Dogg hát với tinh thần của một rapper.

Tinh thần rapper bên trong Dogg thể hiện liên tiếp qua các nhạc phẩm sau này. Trong bài “The Next Episode” cùng Dr. Dre và Snoop Dogg, anh kết phần outro bằng “Smoke weed every day” đúng “chất chơi” tối ngày phê pha của các rapper. Trong “Xxplosive” cùng Kurupt, Hittman và Six2, anh được giao 1 verse và anh hát như sau: “While the West Coast rolls along While we still making gangsta hits You'll be still jockin' gangsta dicks Damn, girl, you think you're slick? Somebody better get this bitch, this bitch”

Nhìn không khác mấy một đoạn rap cực ngầu, bằng thái độ đầy coi thường, nhưng được thốt ra bằng giai điệu. Giống như cách người Việt Nam ta vẫn nói: Nate Dogg chửi như hát hay! Không phải tự dưng Dogg lại đu theo mấy anh rapper dễ như thế. Cá nhân anh đã từng giao du băng đảng đường phố. Anh dính tới hàng loạt các hành vi phạm pháp: cướp tiền, sử dụng hàng cấm, tàng trữ vũ khí trái phép, bắt cóc và hành hung cô bạn gái cũ, rồi đốt luôn chiếc xe ô tô của mẹ cô ta và nhiều vụ việc rắc rối khác. Do đó để đọ độ bất hảo với các rapper, anh không thua kém ai. Và nhờ thế, Nate Dogg có thể nghĩ như một rapper khi hát các đoạn hook. Trong bài “My Name” của Xzibit và Eminem, đoạn hook của Dogg như sau: “I love it when you n**** be talking, saying my name Seems like your mouth is not connected to your brain Two-zero-zero-three, and shit, it ain't the same Better have a strap, my n****, simple and plain Put your nuts on the table, my n****, let's play the game Hurt you so long, you'll be a-ddicted to pain I don't wanna hear what you meant, do not explain Right before you lay in your coffin, ho, say my name”

Đúng kiểu kẻ tung người hứng, khi Eminem đá vụ diss nhau với Canibus sau khi Canibus nhắc tới tên Em trong bài rap, Xzibit và Nate Dogg liền thể hiện tình nghĩa anh em bằng việc sẵn lòng “sát cánh đánh hội đồng”. Xzibit thì dùng các đoạn rap song hành với Eminem, còn Dogg mượn đoạn hook dài hẳn 8 khuông nhạc tuôn tràng hăm doạ: “Mồm và não mày chắc không kết nối với nhau nên mới dám nhắc đến tên tao”, “Mày giỏi thì vác xác đến đây để đấu”, “Hành hạ mày lâu chỉ khiến mày nhờn với đau đớn”, “Nên tốt nhất không giải thích dài dòng, nhanh tay chuẩn bị huyệt mà nằm, nếu còn giỏi nhắc tới tên tao lần nữa”

Để ý phần lời trên của Dogg, ngoài các âm vần cuối câu, anh còn cố ý tách từ trong câu “you'll be a-ddicted to pain” để có thể láy âm “be a-“ với “n*****” giữa câu, khéo léo không thua gì một câu rap chặt chẽ.

Ngoài những âm vần kể ở các ví dụ trên, không dừng ở đó, câu hook của Dogg đầy sự lôi cuốn dễ nhớ nằm trong các giai điệu và nhịp điệu đầy sáng tạo. Như ở bài “My Name”, anh hát các nốt nhanh đều liền mạch ở khuông đầu tiên, xong ngắt nghỉ ở đầu câu sau, và tiếp tục tằng tằng chuỗi nhịp điệu liên tục sau đó. Câu hook đó không cần nhiều biến đổi về nốt nhạc, nhưng nó nổi bật với đoạn rap trước và sau đó chính nhờ nhịp điệu đều đặn pha lẫn ngắt quãng đầu câu tạo điểm nhấn. Hay như câu hook trong “‘Till I Collapse” của Eminem, Dogg nhóm 3 âm một, nối với 2 âm tiếp theo, đan xen nhau, mà nếu để ý thấy là rất khớp với nhịp trống bụp bụp chát - 2 kick drum và 1 snare đặc trưng của câu beat. “'Till the roof / comes off / ‘till the lights / go out 'Till my legs / give out / can't / shut my mouth 'Till the smoke / clears out / am I high? / Perhaps I'mma rip / this shit / ‘till my bone / collapse” Một số chỗ thiếu âm thì Dogg ngân lâu hơn như chữ “can’t” nhưng phải đảm bảo sau đó là cặp 2 âm tiết. Trong bài “Too Much” của The Game, Dogg nối tiếp câu hook của The Game cũng lại có những câu chữ gồm cụm 6 âm nối tiếp 3 âm: “You look like you mad as fuck / but who cares? Grabbin' her by the arm / cause she stared Don't know how much atten- / -tion you pay You better be ready to die / in this game”

Dogg ngắt từ “atten-tion” ra làm đôi để tạo sự gợi nhớ trong não người nghe làm quen với nhịp điệu đó, và tiềm thức người nghe mong chờ chùm 3 âm kết sau cùng ở mỗi khuông nhạc.

Cái cách kết ở mỗi câu bằng một chùm 2 hoặc 3 âm tiết là cách Dogg tạo điểm nhấn tạo âm điệu quen thuộc cho người nghe nhớ tới mỗi bài rap. Thi thoảng, anh vẫn phiêu bằng những lần thêm khúc hát cao lên như đoạn cuối của chính bài “Too Much”, đầy sáng tạo. Nhờ đó, cái mà một “hook man” như anh làm được tối ưu hơn các ca sĩ truyền thống. Ngoài giai điệu hay và dễ nhớ, nhịp điệu của Nate Dogg cũng đóng vai trò tối quan trọng. Từ đó, Dogg trở thành chiếc cầu nối giữa R&B với Rap. Sự có mặt của anh làm các bản rap trở nên hay gấp bội. Và vị thế của anh sớm được nể trọng, ngang hàng cùng các rapper máu mặt trong giới lúc bấy giờ. Không chỉ mỗi những đồng hương West Coast, các rapper khắp cả nước tìm tới anh: CeeLo Green, Lloyd Banks, 2Pac, Crooked I, Fabolous, Jadakiss, Mos Def, Mobb Deep, Nelly, Outlawz, Redman, v.v. Hình ảnh và tầm quan trọng của Nate Dogg còn thể hiện qua lần tour lưu diễn Up In Smoke Tour vào năm 2000 cực thành công của Dr. Dre và các bậc anh tài Ice Cube, Snoop Dogg, Eminem, Xzibit, D12, Kurupt, và nhiều nữa. Lần đó, anh bị nguyên đội SWAT team tóm sau lần bắt cóc đe doạ cô bạn gái cũ, và tưởng như không thể tham gia cùng. Thế rồi, chỉ vì không tìm được ai đủ khả năng thế chân, Dre bỏ hẳn 1 triệu Đô để Dogg được tại ngoại và vừa kịp đến buổi biểu diễn ngay sát giờ bắt đầu. Vụ việc Nate Dogg bị bắt và số tiền tại ngoại 1 triệu Đô Mỹ kim quá lớn để không ai dưới đám khán giả đó mong chờ sự có mặt của anh. Thế nên khi Dogg bước ra sân khấu, cả đám vỡ oà. Tiếng hò hét ầm ĩ kéo dài chỉ dứt khi anh cầm mic lên hát.

Đó là vì lý do cuối cùng mà người ta mệnh danh anh là “Vua của những câu Hooks”: “Một bài rap chưa thể thành công khi Nate Dogg chưa cất giọng”

Và đó chính là dòng chữ cuối cùng khắc trên tấm bia mộ của anh:

“It ain’t a hit until Nate Dogg spit”.

RIP Nate Dogg (15.03.2011)

**** Hẹn gặp lại! Kunt