Theo như thống kê của Metacritic, trang web chuyên tính điểm trung bình của các đánh giá phê bình âm nhạc, từ năm 2000 đến 2009, kết quả của nghệ sĩ hay nhất thập niên này lại không phải là Radiohead, White Stripes, Bob Dylan hay nghệ sĩ nào nổi tiếng một chút. Cái tên Spoon lọt vào vị trí top đầu tiên với số điểm trung bình là 85,3 trên 100 - một điểm số cực cao.
Đặc biệt hơn khi Spoon có đến 4 album phát hành trong thập niên này: Girls Can Tell (năm 2001, 85 điểm), Kill The Moonlight (năm 2002, 88 điểm), Gimme Fiction (năm 2005, 84 điểm) và Ga Ga Ga Ga Ga (năm 2007, 84 điểm).
Mà thực tế là các đĩa trước Girls Can Tell là A Series Of Sneaks (1998) hay sau Ga Ga Ga Ga Ga là Transference (2010), They Want My Soul (2014) và Hot Thoughts (2017), đều được đánh giá cao với ít nhất 80 điểm trên Metacritic.
MỘT: album đầu tay Telephono (1996) còn chịu nhiều ảnh hưởng từ band Pixies và dường như chưa tìm được âm thanh riêng cho mình. Nhưng từ đó Spoon thực sự trở thành nghệ sĩ hiếm hoi được giới phê bình trong nhiều thể loại đánh giá cao đến vậy, nhất là trong dòng nhạc indie rock kết hợp art rock/experimental rock mà họ chơi chủ đạo.
Tạo ra thứ nhạc có chất lượng cao ổn định như vậy, nhưng chẳng mấy ai biết đến Spoon. Lý do cũng vì họ chưa có một single nào thực sự nổi đình đám và quan trọng là các thành viên trong ban nhạc cũng luôn chống lại ý tưởng cố tung ra singles hợp với thị hiếu số đông, hay cố lấp đầy album bằng những bài filler cho đủ thời lượng của đĩa.
Trong bài này, tôi sẽ giới thiệu tới các bạn sự nghiệp của Spoon thông qua album Greatest Hits của họ phát hành năm 2019 với cái tên Everything Hits At One: Best Of Spoon, và quan trọng hơn, là có dịp giới thiệu thêm cả những bài hay không đếm xuể lẩn trốn trong từng album mà không được cho vào đĩa Greatest Hits này.
HAI: Đầu tiên phải kể đến sự thiếu vắng của các bài hát trong đĩa A Series Of Sneaks. Từ album thứ hai này, Britt Daniel (guitar, hát chính và sáng tác chính của band) đã tìm được âm sắc riêng của Spoon. Đó chính là:
1- Loại bỏ âm thanh rè ồn ào của guitar điện chơi rhythm khi Britt không muốn tiếng ồn đấy lấn át và làm nhoè bài hát như thể loại alternative rock; và 2- Giảm thiểu nhiều lớp âm thanh của nhạc cụ để đơn giản hoá nhạc của Spoon, để lại chỉ là tiếng trống của Jim Eno (thành viên kỳ cựu cùng Britt), tiếng hát, tiếng bass và tiếng guitar.
Bù lại, để làm được nhạc hay thì phải có gì khác cuốn hút chứ? Và đó chính là giai điệu bài hát thật lôi cuốn với vòng hoà âm sáng tạo và ấn tượng, cùng với những âm thanh độc đáo không cao siêu về kỹ thuật, mà chủ yếu là hiệu ứng âm thanh có chút nghịch tai do cái phong cách thể nghiệm của Spoon.
Cũng dễ hiểu thôi, Britt có background là tay chế hiệu ứng tiếng động cho video games và Jim Eno lại rành về sản xuất nhạc. Vậy nên đĩa này có cả tiếng vỗ tay, huýt sáo các thể loại.
Tuy không có bài nào lọt đĩa Greatest hits, các bạn có thể tìm nghe “Utilitarian”, “The Minor Tough”, “Execution”, “Car Radio”, “Metal Detektor”, “June’s Foreign Spell”, “Metal School”, “Quincy Punk Episode”, “Advance Cassette”.
BA: album Girls Can Tell, hãy để ý bài hát "Everything Hits At One" được cho vào album Greatest Hits.
Nếu nghe bài này bạn sẽ nhận thấy sự tối giản còn nhiều hơn so với đĩa trước. Tiếng guitar rè mất đi nhiều lắm, để lại vô số khoảng lặng và được lấp bằng tiếng keyboard.
Trước đây Britt toàn chê tiếng piano hay keyboard trong nhạc rock là không cool, nhưng khi anh bắt đầu mày mò tìm âm thanh mới cho Spoon và tập chơi keyboard, kết quả chính là "Girls Can Tell", với giai điệu R&B cổ điển nghe êm tai. Rồi khác với tiếng âm thanh “khô cạn” trong đĩa trước, hiệu ứng độ vang được bồi thêm ở đây làm nhạc Spoon cũng mềm hơn.
Ngoài bài nêu trên, đĩa này bạn có thể tìm nghe “Believing Is Art”, “Me And The Bean”, “Lines In The Suit”, “Take A Walk”, “1020AM”, “This Book Is A Movie”, “Chicago At Night”.
BỐN: đĩa Kill The Moonlight góp bài "The Way We Get By", một đại diện rất ổn cho vào đĩa Greatest Hits kia. Vẫn còn đó tiếng piano, nghe như một bản nhạc từ Elton John, và cách phối âm vẫn tối giản vậy giúp tôn lên phần nhịp được hỗ trợ bởi tiếng vỗ tay và tambourine.
Britt và Jim còn thử cả beatbox trong bài "Stay Don’t Go" cho phần giai điệu cực catchy và lối hát lên falsetto mượt mà hơn một ban nhạc pop.
Nhìn chung đĩa này là đi theo hướng lấp tiếng lặng guitar bằng phần piano đánh theo những hợp âm nghịch tai và phá cách hơn trong phần bộ gõ, bù lại thì giai điệu bài hát catchy lên gấp bội. Phần thu âm thì nghe cứ như mấy băng demo bật lên, thiếu trau chuốt nhưng lại thành ra thô ráp hơn.
Ngoài bài hát trên, các bài đáng nghe là “Something To Look Forward To”, “Stay Don’t Go”, “Jonathon Fisk”, “Someone Something”, “Don’t Let It Get You Down”, “All The Pretty Girls Go To The City”, “You Gotta Feel It”, “Back To The Life”, “Vittorio E.”.
Ồ gần hết cả album đấy!!!
NĂM: Gimme Fiction có hai bài “I Turn My Camera On” và “I Summon You” lọt đĩa Greatest.
Bài “I Turn My Camera On” với nhịp điệu dập dình như một bài hát r&b và cách hát phần lớn theo falsetto khiến người nghe liên tưởng một bản hit của Prince, một người rất có ảnh hưởng đến Britt.
Đến bài “I Summon You” thì cực tuyệt vời ở vòng hoà âm rất tình làm cho âm bass nhờ đó bập bùng bên tai rất ấm áp.
Nhìn chung đĩa này Spoon vẫn giữ lại lối giai điệu catchy ở album trước và có thể nghiệm thêm âm thanh của cả dàn dây như cello, viola cho đến kèn saxophone, trombone, trumpet.
Có rất nhiều bài hay ở đĩa này đáng để nghe như “The Beast And Dragon, Adored”, “The Two Sides Of Monsieur Valentine”, “My Mathemetical Mind”, “The Delicate Place”, “They Never Got You”, “Merchants Of Soul”.
SÁU: Album Ga Ga Ga Ga Ga (có 5 chữ Ga), cũng là đĩa đỉnh nhất của Spoon. Thế nên có 3 bài lọt Greatest Hits gồm “Don’t You Evah”, “The Underdog”, “You Got Yr Cherry Bomb”.
Đĩa Ga này phải nói là như một album Greatest Hits riêng mà ai muốn nghe Spoon thì nhất định phải nghe thử. Britt và Jim đạt đỉnh cao trong sáng tạo khi vẫn là thứ âm thanh cực lôi cuốn của giai điệu hay, và sáng tạo của bộ gõ cũng như tiếng guitar không dày nhưng hiệu quả khi cần. Thể nghiệm trong âm nhạc của Spoon còn là việc bỏ tiếng trống và tạo nhịp bằng bấm phím đàn piano cả bài "The Ghost Of You Lingers".
Ngoài 3 bài góp mặt trong đĩa Greatest kia thì các bạn nên nghe thử tất cả các track còn lại ở album này.
BẢY: Transference, album thứ bảy của nhóm chỉ có 1 track được chọn vào Greatest là "Got Nuffin".
Tuy thế, đây cũng là một album favorite của tôi vì nó khác nhiều so với loạt đĩa trước. Dù là không được chính tay Britt chuộng cho lắm (có lẽ vì anh và Jim phải tự tay sản xuất), tôi lại thấy nó hay khác thường.
Có lẽ vì nhạc đĩa này lại được dày hơn với sự quay lại của guitar rhythm hơi rè và thi thoảng là câu lick guitar ở các track khác đệm vào. Nhưng nhạc lại mỏng hơn do ít tiếng piano keyboard từ mấy album trước. Mà khi đã có thì như chọc ngoáy tai như bài "Written In Reverse" hoặc không có nhạc cụ gì khác như "Goodnight Laura". Đã thế cách giữ âm thanh raw và theo dạng băng demo mà Britt sẵn sáng cắt phụt một số bài hát khiến người nghe thấy hụt hẫng.
Các bài đáng nghe là “Is Love Forever”, “The Mystery Zone”, “Who Makes Your Money”, “Written In Reverse”, “I Saw The Light”, “Out Go The Lights”, “Nobody Gets Me But You”.
TÁM: They Want My Soul, album thứ 8 của nhóm sau khi quá mệt mỏi với Transference. Thời gian nghỉ giải lao dài giúp cho Britt và Jim có được cơ hội thử nghiệm với một số dự án riêng.
Và khi quay lại, hai chàng trai tràn đầy cảm hứng hơn. Để tiếp tục phá cách, lần này Spoon bắt đầu dùng hiệu ứng của tiếng trống điện tử thêm vào trong phần bộ gõ hoặc cách dùng tiếng kick drum liên tục để tạo nhịp điệu dance dồn dập. Rồi cả những âm thanh rè đục như phá đám nhét vào giữa bài hát nữa chứ.
“Do You”, “Inside Out” và “Rent I Pay” là ba bài lọt trong đĩa Greatest hits kia. Tuy nhiên ba bài này không hẳn là đại diện rõ hẳn cho album nghe khá là soulful trong giai điệu và lại có hơi hướng nhạc điện tử này.
“Rainy Taxi”, “Knock Knock Knock”, “Outlier”, “They Want My Soul”, “I Just Don’t Understand”, “Let Me Be Mine” là những bài rất hay và thể hiện rõ tinh thần của đĩa.
CHÍN: Hot Thoughts. Như đã cảnh báo từ They Want My Soul, đĩa Hot Thoughts này đi theo hướng loại trừ tiếng guitar bằng âm thanh điện tử.
Thế mới thấy tài năng sáng tác nhạc của Britt là vô hạn. Kể cả khi nhạc anh điện tử hoá, vòng hoà âm hay của anh vẫn làm âm nhạc nó đi vào lòng người, nghe phảng phất như Pet Shop Boys tập chơi rock vậy. Trong đĩa này, âm thanh nổi trội còn là tiếng keyboard ảo diệu mà Alex Fischel chơi cực hiệu quả chứ không phải chỉ là gõ chùm hợp âm như Britt hồi mới tập tành đánh piano/keyboard.
Các bài rất hay nên nghe là “Do I Have To Talk You Into It”, “First Caress”, “Can I Sit Next To You”, “I Ain’t The One”, “Tear It Down”, “Shotgun”.
Còn nữa, trong album Greatest Hits còn có bài "No Bullets Spent" là bài mới duy nhất và Spoon vẫn cho thấy phong độ cao của họ. Vẫn lối chơi tối giản, không cầu kỳ trong kỹ thuật vì chủ yếu tập trung vào âm sắc mỗi nhạc cụ. Vẫn là lối hát hơi khàn nhưng giọng đủ ngọt với đôi chỗ lạc giọng sang falsetto (“giả thanh”).
Nhớ thời Britt và Jim mới rủ nhau lập band spoon từ năm 1993, mục tiêu của hai chàng trai chỉ là làm sao được tham gia đánh các show ở Austin, Texas. Thậm chí lúc đó Britt chỉ nghĩ là anh sẽ sáng tác các bài hát tiết tấu nhanh và ồn ào cho tiện. Bây giờ nhìn lại, nhạc Spoon khác cái mục tiêu đó nhiều. Họ chú trọng vào giai điệu và vòng hoà âm như The Kinks, hiệu quả của âm sắc nhạc cụ như The Cure, lối biến chuyển kiểu r&b của Prince - tất cả đều là những nghệ sĩ có ảnh hưởng lớn tới Britt Daniel. Tất cả quy về một nguyên tắc của Spoon: “Song is king”.
Vậy đó. Nhìn lại mới thấy làm Greatest Hits cho Spoon không đơn giản khi số album hay và số bài hay quá nhiều nhưng lại không mấy ai nghe. Đến cả hội đồng Grammy chắc cũng chưa biết đến Spoon nên ban nhạc chưa từng được một đề cử Grammy nào cả, mặc dù trang Metacritic gọi họ là Nghệ sĩ hay nhất thập kỷ 2000 đấy.
Kệ thôi nhỉ! Nhạc hay là được! Song Is King!
Kink